اثرات تفکر نوین (مدرن) در اواخر قرن بیستم رویکرد جدیدی نسبت به فعالیت در بخش معماری داخلی در کنار تزئین (دکوراسیون) ایجاد کرد. در این دوره توجه معماران به معماری داخلی معطوف شد و آن را می‌توان به‌عنوان تولد حرفه معماری داخلی در قرن بیستم دانست. امروزه معماری و معماری داخلی دو رشته مجزا هستند، اما محتوای آموزشی و برنامه آموزشی آن‌ها ویژگی‌های مشابه دارد.

رشته معماری داخلی همانند معماری، شامل بخش‌های طراحی، ارائه و ساخت (اجرا) است. در بسیاری از منابع به جنبه طراحی آن، به سبب توسعه آن در سطح دانشگاهی، پرداخته شده است. به همین دلیل تعریف‌هایی که برای آن آمده‌اند، بر جنبه طراحی آن تأکید ‌کرده‌اند. از جمله این تعریف‌ها تعریف کاپتان (1998) است. او معماری داخلی را فعالیت طراحی و سازمان‌دهی حجم داخلی به همراه تعیین رنگ، بافت، مواد، نور، مبلمان و لوازم جانبی، با توجه به نیاز کاربر و عملکرد در ساختار معماری، می‌داند.

ضرورت و اهمیت

ما معمولاً بیشترین زمان خود را در فضاهای داخلی سپری می‌کنیم. همین امر ضرورت توجه به طراحی داخلی این فضاها و تناسب آن‌ها با عملکردشان را نشان می‌دهد. به منظور سامان‌دهی و مدیریت فضاهای داخلی از حیث طراحی و اجرا، با تأکید بر معماری پایدار و ارزش‌های فرهنگی و دینی، وجود افراد متخصص و آموزش‌دیده در سطوح متفاوت (طراح، ‌ناظر و مجری) بدیهی است. از این‌ رو، تربیت نیرو در سطح ‌«فن‌ورز» (تکنیسین) یا کمک‌فن‌ورز در رشته معماری داخلی تکلیفی روشن و الزامی است. همچنین بر اساس پژوهش‌های انجام شده و آمار به‌دست‌آمده از پیش‌بینی جمعیت شاغلان این حوزه در «مرکز آمار ایران»،‌ تربیت نیروی انسانی موردنیاز بازار کار امری مهم و ضروری است. با توجه به پیشرفت شیوه‌های اجرایی در معماری و معماری داخلی و نیاز به تخصص در این حرفه‌ها، وجود کارگران و فن‌ورزان (تکنیسین‌های) ماهر و تحصیل‌کرده به خوبی احساس می‌شود، و با توجه به استعدادها و سرمایه‌های انسانی در کشور، سهم زیادی از تربیت چنین نیروهایی بر عهده نظام آموزش فنی‌وحرفه‌ای در وزارت آموزش‌وپرورش است.

در نظام آموزش فنی‌وحرفه‌ای کشور ما، رشته معماری داخلی به‌صورت مدرسه‌ای، در قالب کلاس‌های نظری (تئوری) و کارگاهی انجام می‌شود. با توجه به هدف‌های اصلی نظام فنی‌وحرفه‌ای و ضرورت افزایش تجربه و کارایی فارغ‌التحصیلان، بیشتر محتوای آموزشی به‌صورت کارگاهی است و درس‌های نظری به‌عنوان پشتیبان درس‌های کارگاهی طراحی و سامان‌دهی شده‌اند. در طراحی این آموزش‌ها بر مراقبت هنرآموزان به منظور پیشگیری از گسست آموزش‌های نظری و کارگاهی تأکید شده است. در برنامه‌های درسی این رشته انتظار می‌رود، هنرجویان با استفاده از امکانات آموزشی، به حداکثر توانایی موردنیاز بازار کار دست یابند.

پیش از طراحی، برنامه‌ریزی و استقرار رشته معماری داخلی، رشته نقشه‌کشی معماری نزدیک به دو دهه در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای کشور اجرا می‌شد و به لحاظ کمّی توسعه فراوانی داشت. نیازسنجی شغلی در حوزه معماری و بررسی وضعیت شاغلان این رشته در دوره‌های دیپلم و کاردانی، نشان از تغییرات شغلی این رشته و جذب فارغ‌التحصیلان آن در شغل‌های نامرتبط داشت. از سوی دیگر، حرفه «نقشه‌کشی معماری» در نظام طبقه‌بندی شغل‌ها (ایسکو، 2008) نیامده بود و به‌عنوان یکی از وظایف نقشه‌کشی به‌صورت عام تعریف شده بود. ازاین‌رو، با پشتیبانی پژوهش‌های انجام شده و تأیید شورای عالی وزارت آموزش‌و‌پرورش، مقرر شد رشته «نقشه‌کشی معماری» به‌صورت تدریجی و در طول پنج سال حذف و رشته «معماری داخلی» جایگزین آن شود. لازم به ذکر است که از سال تحصیلی 1401- 1400 ثبت‌نام در پایه دهم رشته نقشه‌کشی معماری صورت نمی‌گیرد.

در برنامه‌ریزی درسی رشته معماری داخلی، پس از بررسی انواع طبقه‌بندی شغل‌های رایج در دنیا، از نظام طبقه‌بندی «ایسکو 2008» که توسط «سازمان بین‌المللی کار» منتشر شده، استفاده شده است. در اسناد مربوط به برنامه‌ریزی این رشته سه سطح کارگر ماهر، کمک‌فن‌ورز (تکنیسین) و فن‌ورز معماری داخلی پیش‌بینی‌شده است. نیازهای شغلی آن نیز بر اساس بازار کار کشورمان تدوین‌شده است. محتوای آموزشی رشته، پس از تحلیل این نیازها، در قالب هشت درس کارگاهی و دو درس با عنوان‌های «دانش فنی پایه» و «دانش فنی تخصصی» سامان‌دهی شده‌اند. لازم به ذکر است، برای هر گروه درسی یک درس مشترک نیز در نظر گرفته‌شده است.

رویکرد اصلی برنامه درسی رشته بر «شایستگی» مبتنی است. شایستگی را می‌توان تلفیق درهم‌تنیده‌ای از دانش، مهارت و نگرش تعریف کرد که به انجام درست کار منجر می‌شود. شایستگی‌ها به‌طور‌کلی به سه دسته فنی، غیرفنی و پایه تقسیم می‌شوند. شایستگی‌های فنی و غیرفنی در محتوای درس‌های کارگاهی و تخصصی، و شایستگی‌های پایه در درس‌هایی که در خوشه‌ای با همین نام در برنامه درسی آمده‌اند، آموزش داده می‌شوند. انتظار می‌رود، برای اثربخشی بیشتر آموزش‌ها، شایستگی‌های فنی و غیرفنی به‌صورت درهم‌تنیده تدریس شوند و به‌تبع آن ارزشیابی نیز به همین صورت برگزار شود. در ادامه مهم‌ترین بخش‌های برنامه درسی رشته، شامل ساختار توسعه حرفه‌ای و شغلی،‌ شغل‌های قابل احراز و شایستگی‌های فنی و غیرفنی ارائه می‌شوند.

یکی از مرحله‌های طراحی حرفه‌ای، طراحی مسیر توسعه حرفه‌ای در هر زمینه شغلی (گروه بزرگ شغلی) است. انتخاب مسیر ارتقا و پیشرفت و ایجاد انگیزه و ارتقای مهارت و شایستگی، از خصوصیات توسعه حرفه‌ای شغلی است. در نمودار‌ توسعه حرفه‌ای هر گروه شغلی، ارتباط حرفه‌های این گروه شغلی و کدهای مربوط آورده شده‌ است.

آینده شغلی و تحصیلی و مشاغل مرتبط

فارغ‌التحصیلان این رشته در بخش‌های بازسازی ساختمان، اجرای تزیینات داخلی (دکوراسیون) و معماری ساختمان فعالیت می‌کنند. حرفه آن‌ها با حرفه‌های معماری، نقشه‌کشی، نظارت ساختمان، ساختمان‌سازی، کارگران کارهای نهایی و تزیینات ساختمان، نجاری، مجریان سقف گچ‌کاری، لایه‌کاران و کف‌پوشان کار، نقاشی و آهنگری، مرتبط است.

دوره کاردانی

فارغ‌التحصیلان رشته معماری داخلی در هنرستان‌ها در رشته معماری و رشته معماری داخلی در دوره کاردانی بدون آزمون و با توجه به سوابق تحصیلی در آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای و سایر مراکزی که از طریق دفترچه انتخاب رشته آزمون سراسری یا دانشگاه آزاد اسلامی اعلام می‌شود، پذیرفته می‌شوند.